Ketojenik beslenme bir diyet çeşidi değil bir beslenme şeklidir. Kanıtlanmış pek çok fiziksel ve zihinsel faydası bulunmaktadır; özünde kilo vermek için değil; sağlıklı bir yaşam sürdürmek için yapılmalıdır. Kilo verip ideal vücut ağırlığına ulaşmak bu beslenme şeklinin pek çok faydasından sadece biridir.

Ketojenik Beslenme Nedir?

Ketojenik beslenme düşük karbonhidrat beslenme şekillerinden biridir. Vücut enerji olarak karaciğerde ürettiği ketonları kullanır. Basitleştirilmiş haliyle şekersiz ve nişastasız olan bu beslenme şeklinde; vücudun glukoz yerine keton üretip yakmasını sağlamak için günlük kalori ihtiyacının %5’lik kısmı karbonhidrattan, %70’ten fazlası yağdan, geri kalan kısmı ise proteinden karşılanır. 

Ketojenik Beslenme Nasıl Çalışır? 

Karbonhidrat içeren beslenme şekillerinde besinlerde bulunan karbonhidrat glukoza dönüşür. Glukoz vücudun enerji yakıtı olarak kullandığı bir moleküldür. İnsülin ise glukozu daha sonra kullanmak üzere yağa çeviren hormondur ve hücrelere glukozun girmesini sağlar. Fazla karbonhidrat ve proteinden kaynaklı vücutta gereğinden fazla glukoz üretilmişse kandaki fazla glukoz insülin salınımına; bu da fazla glukozun yağa dönüşüp hücrelerde depolanmasına yol açar.

Peki vücudun yakıt gereksiniminden daha az glukoz üretecek miktarda karbonhidrat ve protein alınırsa ne olur? Bu durum glukagon ve epinefrin hormonlarının salınımına, bu da karaciğerin besinlerden alınan yağ yetersiz ise vücudun depoladığı yağları yağ asitlerine ve keton içeren moleküllere dönüştürmesine yol açar. Keton içeren moleküller ise kan dolaşımıyla kas ve beyin hücrelerine ulaştırılır ve enerji üretilirken glukoza alternatif olarak kullanılır. Kanda keton cisimciklerinin bulunmasına “ketosis” denir. (Bu durum idrar ve nefeste aseton benzeri bir koku olarak ortaya çıkar.)

Ketojenik beslenme sırasında açığa çıkan keton cisimcikleri ile oluşan durum, enerji üretmek için vücudun kas proteinleri yerine yağların kullanılmasını sağlar. Bu da vücutta kas kütlesini kaybetmeden yağ miktarının azalmasını sağlar. Kısacası yüksek karbonhidratlı bir beslenmede, vücut ana enerji kaynağı olarak glukozu kullanırken; düşük karbonhidratlı bir beslenme vücudun “ketosis” olarak bilinen bir hale girmesini sağlar.

Ketojenik beslenmede amaç; vücudu ketosis haline sokmak ve bunu sürdürmektir. Vücudu sağlıklı yağlarla besleyip karbonhidratı %5 seviyesine çektiğimizde keton cisimciklerini ve yağ moleküllerini kullanarak enerji üreten bir sistem ortaya çıkacaktır. 

Makro Besinler Nelerdir?

Makro besinler Karbonhidrat, Protein, Yağ üçlüsünden oluşur ve ketojenik beslenmede kişiye özel hesaplanan makro miktarlarına uymak çok önemlidir. Örneğin, yağı gereğinden fazla almak kilo artışına sebep olurken; proteinin fazla alımı karbonhidrat gibi glukoza dönüşebildiğinden; az alımı da kas kaybına neden olabileceği için beslenmeyi uygulayan kişinin makrolarına özen göstermesi gerekmektedir.

Ketojenik Beslenmede Yasak Yiyecekler Hangileridir?

• Nişasta içeren sebzeler
• Tahıl ürünleri
• Şeker
• Orman meyveleri dışındaki tüm meyveler
• Bakliyat
• Bazı kök sebzeler
• Alkollü, şekerli ve diyet tüm içecekler
• Süt (Badem, fındık ve hindistan cevizi sütü hariç)
• Bitkisel yağlar (Mısır, Kanola, Ayçiçek, Soya) ve margarin

Ketojenik Beslenme Türleri

Ketojenik beslenmenin protein alımındaki kısıtlamaya bağlı olarak 3 farklı uygulama yöntemi bulunmaktadır:

1. Standart/Klasik Ketojenik Beslenme: Makro Dağılımı: %75-70 yağ, %25-20 protein ve %5 karbonhidrat şeklindedir. Bu en yaygın kullanılan beslenme tipidir. 

2. Hedeflenmiş Ketojenik Beslenme: Standart ketojenik beslenmeye ek olarak yapılan ve sporcular için daha uygun bir beslenme çeşididir. Tek öğün olarak tercihen antrenman öncesinde 20-25 gr arası hızlı sindirilebilen bir karbonhidrat kaynağı tüketilir. Makro Dağılımı: %65 yağ, %25 protein ve %10 karbonhidrat şeklindedir.
3. Döngüsel/Devreli Ketojenik Beslenme: Kişi haftanın 5 günü standart ketojenik beslenme yapar. Diğer 2 gün ise karbonhidrat yüklemesi yaparak glukojen depolarını doldurur. Güç gerektiren sporları yapan vücut geliştiriciler, athletler vb. kişiler için uygundur.  

Ketojenik Beslenmenin Faydaları 

1. Kilo kontrolü
2. Zihinsel kapasite ve odaklanma gücünün artması
3. Enerji seviyelerinde artış
4. Açlık hissinin azalması 

Ketojenik beslenmenin faydaları tabii ki bunlarla sınırlı değil. 

• Düşük karbonhidratlı ve yüksek yağlı beslenmenin insülin seviyelerini sağlıklı aralıklara düşürerek insülin direncinin yok olmasını sağladığına ilişkin birçok bilimsel araştırma mevcuttur. 
• Epilepsi hastası çocukların tedavisinde de yaygın olarak kullanılmaktadır. 
• Damar tıkanıklığına yol açan trigliserit seviyelerini düşürdüğü ve kolesterol seviyelerini iyileştirdiği bilinmekle beraber tansiyonun düzenlenmesinde de önemli etkileri olduğunu kanıtlayan pek çok çalışma vardır. 
• Ketojenik beslenmede enflamatuar etkiye sahip olan yüksek karbonhidrat içeren besinler tüketilmediği için doğal olarak vücuttaki enflamasyon da azalır ve enflamasyona dayalı, otoimmun birçok hastalığın tedavisinde olumlu gelişmeler sağlar.
• Akne ve sivilce oluşumu çoğunlukla yüksek karbonhidratla ilişkilidir. Ketojenik beslenmede ciltte enflamasyona sebep olan besinler tüketilmediği için ciltte parlaklık, sivilce, akne, siyah nokta gibi dokularda azalma meydana gelir.

Kimler Ketojenik Beslenme Uygulamalıdır?

• Aşırı kilolu kişiler
• İnsülin direnci olan kişiler
• Polikistik overlı (PCOS) kadınlar
• Tip 2 diyabetli kişiler
• Ağırlık antrenmanı yapan sporcular
• Nörolojik hastalıklara sahip kişiler

Kimler Ketojenik Beslenmeyi Uygulamamalıdır?

• Hamile olan ve emziren anneler
• Elektrolit bozukluğu olanlar (özellikle böbrek hastaları)
• Ailesel hiperkolesterolemi hastaları
• Tip-1 diyabet hastaları

DİKKAT!

Lütfen hastalık ve sorunlarınızın teşhis ve tedavisi için yetkili bir hastaneye ve/veya uzman bir hekime başvurunuz. Herhangi bir beslenme programına başlamadan önce lütfen doktor kontrolünden geçiniz.